احکام بیع | خیار غبن: سوال دو

پرسش :

در معامله اى بین 2 نفر اختلاف ایجاد شده که ان شاء الله با حکم حضرتعالى مشکل حل خواهد شد. موضوع به شرح ذیل مى باشد: بنابر تحقیقات انجام شده و مدارک مستند، زمینى که ارزش واقعى آن تا قبل از معامله حداقل 300 میلیون تومان بوده، به علّت ندانستن قیمت و غفلت فروشنده، به مبلغ 110 میلیون تومان طى قولنامه عادى و دستى معامله مى شود و از بابت ثمن معامله، ریالى پول نقد پرداخت نمى شود و بجاى آن 4 فقره چک مدّت دار داده شده است. زمین مورد معامله هم تحویل نشده و در قرارداد شرط گردیده که هر کس از معامله عدول کند 10 میلیون تومان به عنوان ضرر و زیان به طرف مقابل بدهد. در ضمن حقّ خیارات براى طرفین محفوظ و باقى است. فروشنده بعد از 2 هفته از قیمت واقعى زمین خود مطّلع شده و پس از اطلاع فوراً در همان روز به خریدار اعلام غبن فاحش کرده و معامله را فسخ مى نماید. در مقابل خریدار نپذیرفته و مدّعى مى شود که براى تأمین پرداخت چک هاى خود مغازه اى را به قیمت کمتر از واقعى فروخته که با فسخ معامله زمین دچار ضرر و زیان مى شود و تقاضاى جبران ضرر و زیان فروش مغازه خود را دارد. در صورتى که طرف مقابل او هیچ گونه اطّلاع و دخالتى در معامله مغازه ایشان نداشته است. لطفاً بفرمایید: الف) فسخ معامله از طرف فروشنده به علّت غبن فاحش چه حکمى دارد؟ ب) آیا خریدار مى تواند از فروشنده ادّعاى ضرر و زیان به شرح فوق داشته باشد؟ ج) آیا چک مدّت دار حکم مدرک دارد یا حکم مالیّت و پول؟

پاسخ :
از قضیه شخصیّه بى اطّلاعیم، ولى چنانچه غبن ثابت شود و خیارات اسقاط نشده باشد خیار فسخ براى فروشنده جارى است و ادّعاى خریدار که براى تهیّه ثمن معامله خساراتى متحمّل شده مسؤولیّتى براى فروشنده ایجاد نمى کند وچک مدّت دار حکم حواله را دارد، نه پول نقد.

منبع: استفتائات جدید، آیت‌‌ الله العظمی مکارم شیرازی دام ظله، جلد 4، تهیه و تنظیم: ابوالقاسم علیان نژادی، قم: انتشارات امام علی بن ابی‌طالب علیه ‌السلام، 1393.