قدرت نه گفتن را بیاموزیم

حق را بگوییم حتی اگر به ضررمان باشد .
 

چکیده : افرادی که سبک منفعلانه دارند رابطه محورند.بخاطر ترس از دست دادن رابطه،هدف را قربانی می کنند،همیشه بله قربان گو هستند،آنها مانند آتش فشانی خاموشند که بالأخره روزی فوران خواهند کرد و آن روز سبک جدید ارتباطی به نام منفعلانه- پرخاشگرانه را بوجود خواهند آورد.

تعداد کلمات 1649 / تخمین زمان مطالعه 8 دقیقه

 


سبک رفتاری منفعلانه

-بی توجهی به حقوق فردی خود.
-ابراز احساسات و افکار خود به شیوه توأم با پوزش طلبی و امحای خود.
-اجازه دادن به دیگران برای تجاوز به حریم خصوصی خود.
- اجازه دادن به دیگران که به راحتی حقوق و احساسات او را نادیده گرفته و زیر پا بگذارند.
-به ظاهر افرادی متواضع، صبور، از خود گذشته و مهربان قلمداد می شوند؛ اما در باطن از اینکه توسط دیگران مورد سوءاستفاده قرار  می گیرند، و حقوقشان پایمال می شود، ناراحت هستند.
- اولویت دادن نیازها و خواسته های دیگران به خواسته های خود.
پیام ارتباطی: من خوب نیستم، شما خوب هستید.
هدف: راضی نگه داشتن دیگران و اجتناب از تعارض و کشمکش به هر قیمت ممکن.
افکار نیمه خودآگاه: اگر ابراز وجود کنم، ممکن است مرا دوست نداشته باشند.
خصوصیات کلامی و غیر کلامی:
فقدان تماس چشمی/ سرگردانی/ از این شاخه به آن شاخه پریدن/ صدای آرام و لرزان/ منّ و من کردن/ نگاه سرگردان/صریح نبودن/ بالا انداختن شانه/ وضعیت بدنی نامناسب/ وقتی دیگران درخواستی از آنان مطرح می کنند، با این نوع جملات پاسخ می دهند: هر طور صلاح می دانی، برایم فرقی نمی کنه، هر چی شما بگویید، برایم مهم نیست، هرکاری که دوست داری بکن.
 

فرد منفعل به خاطر از خود گذشتگی هایش مورد تعریف و تمجید قرار می گیرد و در صورت شکست چون تصمیم گیرنده نبوده، خود را مقصر نخواهد دانست. رفتار سلطه پذیرانه راهی است برای اجتناب، به تعویق انداختن، یا پنهان نگه داشتن تعارض ها. بسیاری از مردم از طریق سلطه پذیری دیگران را کنترل می کنند.
 

- بهای خوب بودن: افراد منفعل در نهایت بهای گزافی برای خوب بودن می پردازند.
- داشتن یک زندگی مُرده.
-روابط بین فردی ناخوشایند و نارضایت بخش.
- ایجاد احساس گناه و رنجش در دیگران.
-  ناتوانی در مهار هیجان های خود.
- سرکوب هیجان های منفی که در نهایت باعث پژمردگی روابط می شود.
-عدم اعتماد به نفس، خودکم بینی.
-تن دادن به روابط نارضایت بخش، اضطراب، افسردگی، بازداری شدید.
-بیماری های روان تنی )سردرد های میگرنی، فشار خون بالا، بیماری های قلبی و (...
 

از مشکلاتی که با جرأتمند نبودن رابطه دارند، موارد زیر هستند:
- افسردگی: عصبانیت از خود و درماندگی و ناامیدی.
- رنجیدگی: عصبانیت از دیگران مبنی بر سوءاستفاده از او.
- ناکامی: عدم توانایی فرد در رسیدن به اهداف.
- انفجار خشم: عدم کنترل خشم.
- اضطراب و به دنبال آن اجتناب: ازدست دادن فرصت ها.
-ضعف در روابط بین فردی.
- مشکلات جسمانی.
- مشکلات مربوط به فرزندپروری: عدم امکان رفتار قاطعانه در برابر مسائل خانوادگی و تربیتی و داشتن خصوصیت منفعلانه.
 

رفتار پرخاشگرانه عبارت است از ایستادگی سرسختانه برای مطالبه حقوق شخصی و ابراز عقاید و احساسات خود به شیوه ای که معمولاً نامناسب بوده و همیشه حقوق دیگران را مورد تجاوز قرار می دهد.
پیام ارتباطی: من خوب هستم/ تو خوب نیستی.
هدف: تسلط/ برنده شدن، فشارآوردن به شخص دیگر برای تسلیم شدن و تنبیه دیگران/ این چیزی است که من می خواهم/چیزی که تو می خواهی اهمیتی ندارد.
افکار نیمه خودآگاه: من شما را اذیت می کنم، قبل از اینکه شما فرصت اذیت کردن مرا بدست آورید.
خصوصیات کلامی و غیر کلامی: صحبت کردن با صدای بلند و ناهنجار/ بددهنی/ طعنه یا نیش زبان زدن به دیگران/ ناامید کردن دیگران/ تهدید دیگران/ استفاده فراوان از عبارات ارزش گذارانه )باید، حتما، بایستی و ...) برچسب زدن به دیگران/تحقیر دیگران.
 

پرخاشگری سه پیامد اساسی دارد:
1 . دستیابی به خواسته های مادی و اهداف مورد نظر
2 . توانایی در دفاع از خود و حریم خویش.
3 . کنترل زندگی خود و دیگران. اما رسیدن به اهداف ذکرشده، مستلزم عوارض منفی است که در ادامه می آید.
 

پرخاشگری پیامدها منفی بالقوه و متعددی دارد. از آن جمله:
ترس به دلیل احساس ضعف/ تحریک پرخاشگری متقابل/ از دست دادن کنترل/احساس گناه ناشی از سوءاستفاده از قدرت/ دورشدن از صفات انسانی/احساس بیگانگی و دوری از دیگران/کاهش سلامتی/دشمن تراشی/ اختلال در روابط بین فردی.
 

گاهی ترکیبی از انفعال و پرخاشگری در کنار هم دیده می شود که تشکیل سبک ارتباطی پرخاشگری - انفعالی را می دهد. این افراد کسانی هستند که عواطف ناخوشایندی از قبیل خشم و خصومت تجربه می کنند، ولی چون قدرت بیان این عواطف را ندارند، با توسل به شیوه های غیرمستقیم و انحرافی خشم خود را خالی می کنند. این الگو بدترین سبک ارتباطی است؛ زیرا کسی که آماج خشم این افراد قرار می گیرد، نمی داند به خاطر چه تقصیری و توسط چه کسی مورد خشم و پرخاشگری قرار گرفته است.

بهترین سبک ارتباطی، سبک جرأتمندانه است. جرأتمندی یعنی پافشاری بر حقوق خود و بیان مستقیم، صریح و صادقانه احساسات و افکار خود با احترام به حقوق دیگران. در سبک ارتباطی جرأتمندانه، شخص ضمن احترام به حقوق دیگران و به رسمیت شناختن افکار و احساسات آنان، به افکار و
احساسات خود نیز ارزش و احترام قائل است. رفتار عمومی این افراد بیانگر اعتماد و اطمینان است.
پیام ارتباطی: من خوبم، تو هم خوب هستی، من آماده مذاکره برای رسیدن به تفاهم هستم.
افکار نیمه آگاه: من به شما اجازه نمی دهم از من سوءاستفاده کنید و به شخصیت شما هم احترام قائلم.
 

شنونده و پذیرا بودن/ تن صدای محکم و استوار داشتن/ تماس چشمی مستقیم داشتن/ بیان جملات خود با استفاده از ضمیر من / استفاده از عبارات حاکی از همکاری در کلام خود/عدم استفاده از کلمات مطلق/ وضعیت بدنی راست، متعادل و آزاد/ حفظ نهایت احترام طرف مقابل و حقوق انسانی او؛ حتی وقتی موافق چیزی نیستند.
 

برای جرأتمند بودن لازم است بدانیم که: هر کسی حق دارد:
به تقاضاهای دیگران نه  بگوید/ در مورد احساسات و دلیل کارهای شخصی اش به دیگران توضیح ندهد/ در برابر تقاضاهای بیش از حد دیگران ایستادگی کند/از دیگران بخواهد که هنگام صحبت به نظراتش گوش دهند/تغییر عقیده دهد/از دیگران بخواهد که کاری را برایش انجام دهند/ زمانی که نیاز داشت، تنها بماند/ در روابط بین فردی مورد احترام قرار گیرد/اشتباه کرده و مسئولیت آن اشتباه را به عهده بگیرد/برای زندگی خود تصمیم بگیرد/احساس خاصی را داشته و آن را نشان دهد/از دیگران سؤال کرده یا کمک بخواهد.
 

-زمان و مکان مناسبی را انتخاب کنید.
- سعی کنید احساس فرد مقابل را منعکس کرده و با او تا حدی همدلی کنید.
- رفتار مورد نظر و احساس خود را در مورد آن به طور واضح بیان کنید. از پیام من  استفاده کرده و از سرزنش فرد مقابل یا برچسب زدن به او خودداری کنید.
- تغییر مورد نظر و آنچه را که می خواهید بیان کنید.
- در مواردی که اعتراض کرده یا می خواهید نه بگویید، می توانید پیامد ادامه دادن به رفتار قبلی را بیان کنید.
 

-مطمئن شوید که چه می خواهید، آیا می خواهید بگویید بله  یا نه ؛ اگر مطمئن نیستید بگویید که باید در موردش فکر کنید و زمانی را برای دادن پاسخ خود مشخص کنید.
- اگر مطمئن نیستید که چه چیزی از شما خواسته شده، توضیح بیشتری بخواهید.
- تا جایی که می توانید پاسخ کوتاهی داده و از دادن توضیحات طولانی و آوردن دلایل زیاد خودداری کنید.
- از عباراتی با ضمیر من  استفاده کنید و به جای سرزنش یا محکوم کردن دیگری به مطرح کردن موضوع بپردازید.
-به جای عباراتی مانند فکر نمی کنم بتوانم از کلمه نه  استفاده کنید.
- به جای قضاوت کردن، مواردی را که وجود دارد مطرح کنید.
- درخواست خود را به صورت واضح و مستقیم بیان کنید.
- سعی کنید حرکات غیر کلامی تان با پیامی که می دهید هم خوانی داشته باشد.
- به جای گفتن نمی توانم بگویید این کار را نخواهم کرد .
- گاهی مجبورید امتناع خود از انجام آن کار را چند بار تکرار کنید؛ در این صورت به جای اینکه هر بار دلیل جدیدی بیاورید، نه گفته و همان دلیل قبلی را تکرار کنید.
- اگر علی رغم اینکه چند بار نه  گفتید، فرد مقابل به اصرار خود ادامه داد، سکوت کرده یا موضوع صحبت را تغییر دهید. در موارد بحرانی حتی می توانید به گفتگوی خود پایان دهید.
-افراد منفعل گاهی حتی وقتی با چیزی مخالف هستند، برای آرام نگه داشتن شرایط، تظاهر به موافقت می کنند، برای مثال: لبخند زده، سرشان را تکان داده یا به دقت گوش می کنند. در حالی که لازم است به طور مستقیم یا غیرمستقیم مخالفت خود را نشان دهند.
- لزومی ندارد که احساس گناه کنید. شما رسالت ندارید به هر قیمتی که شده تمام مشکلات دیگران را حل کرده یا همه را خوشحال کنید.
- اگر حتما می خواهید به فرد مقابل کمک کنید، می توانید پیشنهاد خود را به او بگویید.
- باید در نظر داشت که رفتار جرأتمندانه همیشه ضرورتا فرد را در رسیدن به اهداف خود موفق نمی سازد.
 

روابط بین فردی خود/  ترویج روابط صمیمانه/آسیب پذیری کمتر/ اضطراب و ترس کم/احساس رضایت شخصی/افزایش احتمال رسیدن به خواست خود/احساس بهتر درباره خود و افزایش عزت نفس /احساس کنترل بر زندگی خود/احساس صداقت بیشتر/ دفاع بهتر از حق خود و تحمل ضرر کمتر/جلب تأیید و احترام دیگران/ کاهش استرس/سبک زندگی متعادل/ برقراری ارتباط مؤثر/کاهش احساس اضطراب در نتیجه کاهش کشکمش با دیگران
 

رفتار جرأتمندانه، در صورت عدم آمادگی دیگران، می تواند به روابط بین فردی با آنها آسیب بزند.


تهیه و تنظیم: سیده نرجس رضایی
 

پی نوشت : 
روابط موفق، راهنمای عملی ابراز وجود/ فیلدگیل لیندن
موفقیت در ارتباط، راههای عملی ابراز وجود /سید حمید آتش پور
مهارت ابراز وجود و جرأت مندی /مهدی فتحی