محبت کردن به کودکان ؛ چرا و چگونه؟ (بخش اول)

در میان شیوه‌های گوناگون تربیتی، محبت کردن یکی از بهترین روش‌های تأثیرگذاری است.
 

چکیده : اهمیت وظایف والدین در تربیت دینی فرزندان بارها در کلام معصومین علیهم السّلام تاکید شده است؛ در میان شیوه‌های گوناگون تربیتی، «محبت کردن» یکی از بهترین روش‌های تأثیرگذاری است بنابراین باید به این نکته توجه داشت، تربیت کودکان بیش از آن که وابسته به راه‌حل‌های هوشمندانه باشد، متکی به جاذبه‌های مهرورزانه والدین است.

تعداد کلمات 1156 / تخمین زمان مطالعه 6 دقیقه

پدر و مادر هر دو با هم، موظف‌اند در مسیر تربیت دینی فرزندان گام بردارند؛ زیرا به فرمودۀ امام سجاد علیه السّلام: حق فرزند، به تو این است که بدانی وجود او از توست و خوبی و بدی‌های او در این دنیا وابسته به توست، بدانی که به سببِ پدری و سرپرستی او، مؤاخذه و مسئولی، تو موظفی فرزندت را به آداب و اخلاق پسندیده پرورش دهی، او را به خداوند بزرگ راهنمایی کنی و در اطاعت و بندگی پروردگار یاریش نمایی. به رفتار خود در تربیت فرزندان توجه کنی، پدری باش که به مسئولیت خویش آگاه است. می‌داند اگر با فرزند خود نیکی نماید در پیشگاه خداوند، اجر و پاداش دارد و اگر بدی کند، مستحق مجازات و کیفر خواهد بود.
در میان شیوه‌های گوناگون تربیتی، «محبت کردن» یکی از بهترین روش‌های تأثیرگذاری است؛ به فرمودۀ امام سجاد علیه السّلام: حق کودک خردسال آن است که به او رحمت کنی و در پرورش فکر و آموزش وی بکوشی و از خطایش بگذری و پرده‌پوشی نمایی و به او کمک کنی و لغزش‌های کودکانه‌اش را بپوشانی، که این خود سبب پشیمانی و اصلاح اوست. باید با کودک مدارا کرد و با او در نیفتاد که این روش برای رشد کودک مناسب‌تر است. 
 

هر انسانی از زمانی که چشم به دنیا می‌گشاید به محبت به عنوان نیازی فطری، روحی و روانی نیازمند است؛ او دوست دارد، لمس شود، نوازش گردد، درک شده و محبوب باشد؛ به خصوص در چند سال اولیۀ زندگی که موجب می‌گردد کودک، سالم‌تر و باهوش‌تر از کودکانی باشد که با بهداشت و تغذیۀ خوب، در محیطی بی‌احساس پرورش یافته‌اند، در نتیجۀ این محبت، در آینده نیز دچار اختلال‌های عصبی، روحی و شخصیتی نمی‌شود. بنابر تحقیقات، بیشتر بزهکاران و منحرفان جامعه، کسانی هستند که در کودکی، مورد محبت و احترام قرار نگرفته‌اند[1].  لذا باید به این نکته توجه داشت، تربیت کودکان بیش از آن که وابسته به راه‌حل‌های هوشمندانه باشد، متکی به جاذبه‌های مهرورزانه است[2].

در ذیل به دیگر فواید محبت اشاره می‌شود:
ـ دوست داشتن فرزند عملی است که خداوند از همۀ اعمال بیشتر دوست دارد. حضرت موسی به خدا عرض کرد: «خداوندا، چه عملی را بیشتر دوست داری؟ فرمود: دوست داشتن کودکان را»[3].

 ـ حضرت امام صادق (علیه السّلام) فرمود: خداوند به سبب بسیار دوست داشتن فرزند، به بنده رحم می‌کند[4].  در این سخنِ گهربار یکی از مهم‌ترین فواید محترم شمردن و محبت کردن به فرزند بیان شده است. روشِ حضرت رسول اکرم صلی الله علیه و آله در خانواده این بود که همه روزه صبح، دست محبت به سر فرزندان می‌کشیدند[5].
 
ـ هر چه محبت کنید، محبت خواهید دید؛ کودک رفتار زیبا و متعادل را در خانه فرا می‌گیرد و سپس از اجتماع؛ لذا باید آداب مهرورزی به دیگران را به فرزند آموزش داده، که این هدف جز با محبت نمودن به او حاصل نمی‌شود.

ـ محبت به اندازه، در هفت سال اول زندگی، مبارزه با سختی‌ها را در هفت سال دوم زندگی آسان‌تر می‌کند.

ـ کودک با مهربانی، خوبی‌ها را تجربه می‌کند و اثر دلنشین آن در قلبش باقی می‌ماند.

 ـ اگر می‌خواهیم طفل، در آینده اعتماد به نفس بالایی داشته باشد، به سرعت پله‌های ترقّی و موفّقیت را طی کند و به قلّه‌های افتخار و سربلند نائل شود، تنها او را دوست بدارید و محبت خود را دریغ نکنید.

 ـ ابراز لطف و مهربانی موجب می‌شود کودک، از رفتارهای غیرعادی، که برای جلب توجه دیگران انجام می‌دهد، دست بردارد.

 ـ برخوردِ نیکو، پیوند میان والدین و کودک را محکم می‌سازد؛ این خود عاملی است برای جلوگیری از انحرافاتی که در آینده گریبان‌گیر برخی نوجوانان می‌شود. امام صادق (علیه السّلام) در این باره می‌فرمایند: اخلاق نیکو علاقه‌ها را محکم و استوار می‌کند[6].

 ـ امامان معصوم (علیهم السّلام) نظارت دقیق و مداوم بر فرزندان خود داشتند و سعی می‌کردند آن‌ها را افرادی متدیّن، متعهد و انقلابی پرورش دهند، لذا در گام اول با آنان دوست و رفیق بودند، با محبت رفتار می‌کردند، یاورشان بودند و در مشکلات دستشان را می‌گرفتند.
 

در ذیل به چند شیوۀ زیبا و کاربردی، در زمینۀ ابراز محبت اشاره می‌شود:
 ـ برای کودکان نام‌های خودمانی که دوست دارند برگزینید و در خانه آن‌ها را با آن نام صدا کنید؛ مثلاً «توپولی من». 

ـ به نیازهای عاطفی‌شان توجه نشان داده، کمک کنید تا عواطفشان را بشناسند؛ مثلاً زمانی که می‌خندد به او بگویید: «امروز صبح خیلی خوشحال به نظر می‌رسی» و یا وقتی برایش مشکلی پیش می‌آید و ناراحت است، او را در آغوش گرفته، بگویید که احساساتش را درک می‌کنید، سپس دربارۀ چگونگی حل مشکل با هم صحبت کنید. یا از راه نمایش عروسکی می‌توانید به او یاد دهید که هنگام ناراحت بودن چه عملی انجام دهد و چه بگوید؛ به مرور زمان هم چنان که دربارۀ عواطف کودکان با او صحبت می‌کنید، او به تنهایی، قدرت شناخت احساسات خود را به دست خواهد آورد . از طرفی آموزش می‌بیند، احساسات خود را از طریقِ حرف زدن بیان کند؛ نه این که با رفتارهای منفی مثل ضربه زدن و اوقات تلخی آن را نشان دهد.

 ـ کودک را تشویق کنید نزد شما بیاید و بگوید: «مرا بغل کن»، «به من توجه کن» و یا «من از دستت عصبانی هستم».

 ـ محبت به فرزندتان باید بی‌قید و شرط باشد؛ زیرا «عشق مشروط»، موجب ضعف اعتماد به نفس در کودک می‌شود؛ مثلاً چنانچه بگویید: «اگر زیباترین نقاشی را بین دوستانت بکشی، تو را دوست دارم» این جمله‌ها باعث اضطراب طفل در هنگام نقاشی کشیدن شده، در آخر اگر نقاشی بقیۀ دوستانش زیباتر از او بودند، احساس «امنیت» و «دوست داشته شدن» را از دست خواهد داد؛ لذا عزّت نفسش پایین می‌آید.

ادامه دارد ...


منبع: آقا میری؛ فاطمه سادات (1395)، عطیه الهی، انتشارات بوستان کتاب، قم، چاپ اول.