درس های از زندگی امام سجاد (علیه السلام)

یکی از حقوق مورد تأکید ائمه (علیهم السلام) در زندگی اجتماعی، رعایت حق همسایگان است.
 

امام سجاد (علیه‌السلام) به عقیده اکثر علمای شیعه در روز پنج شنبه، پنجم شعبان سال 38 هجری به دنیا آمده اند[1] در مورد سیمای امام نیز گفته شده است که آن حضرت گندم گون، کوتاه قد و لاغراندام و باریک بودند و چنان بود که هر چه عمر آن بزرگوار زیاد مى ‏شد بیشتر لاغر و ضعیف مى ‏گشتند و این به خاطر عبادت زیاد آن حضرت بود. سیمای معنوی و نورانی آن امام باعث می‌شد هر کس به آن جناب نگاه می‌کرد، خوف خداوند در دل های او زنده می‌شد. زندگی 57 ساله امام برای دوستداران امامت درس های فراوانی دارد که در این نوشتار می‌خواهیم به قطره ای از این اقیانوس اشاره کنیم. 
 

عبادت خداوند مانند بال پروازی است که ‌شما را به سمت آسمان ها و بلندای معرفت می‌برد. هر کسی که بتواند در این سفره ربانی رزق بیشتری بردارد به نفع خودش است چون کوله معرفت او بیشتر خواهد شد. برای عبادت خداوند لازم است خودمان را شبیه امام سجاد (علیه‌السلام) کنیم. «فرزند خردسال زین العابدین علیه السلام در حالی که آن حضرت مستغرق عبادت است، از بلندی سقوط می کند و دستش می شکند . فریاد بچه، و زن های خانه غوغا می کند و بالاخره شکسته بند می آید و دست بچه را می بندد. زین العابدین علیه السلام پس از فراغ از نماز - یعنی پس از بازگشت از این سفر آسمانی - چشمش به دست بچه می افتد و با تعجب می پرسد: مگر چه شده است که دست بچه را بسته اید؟! معلوم می شود این فریاد و غوغا نتوانسته است امام را از استغراق خارج کند.» [2] 

توجه: این همه نعمتی که خداوند به ما داده، لازم است در مقابل این نعمت ها از خداوند تشکر کنیم و بهترین نوع تشکر این است که خداوند را در مقابل این نعمت ها عبادت کنیم. «امام سجاد (علیه‌السلام) فرمودند ؛بزرگ ترین حق خدا این است که او را عبادت کنی و چیزی را با او شریک قرار ندهی . پس اگر این کار را با اخلاص انجام دادی، خدا بر خود لازم می کند کار دنیا و آخرت تو را کفایت کند و هر چه از دنیا و آخرت بخواهی، برایت پاس دارد».[3]
 

یکی از تکنیک های که می‌تواند دیگران را جذب کند، محبت کردن است. وقتی شما به عنوان شیعه، رفتار محبت آمیز خودتان را تقدیم دیگران کنید، آنها به شما جذب خواهند شد. چون همه انسان ها در وجود خودشان نیاز دارند که از طرف دیگران مورد محبت قرار گیرند و اگر فردی باشد که بتواند این نیاز را تامین کند، قطعا مورد توجه فرد قرار می‌گیرد. امام سجاد (علیه‌السلام) محبت کردن را از هیچ کسی دریغ نمی‌کردند و همه افراد را از محبت خود سیراب می‌کردند. 

شهید مطهری در این رابطه می‌نویسد؛ زین العابدین (علیه السلام) پیک محبت بود. این هم عجیب است: راه می رفت، هرجایی کسی را می دید، هرجا غریبی را می دید، فقیر و مستمندی را می دید ... به او محبت می کرد و به خانه خودش می آورد ... روزی یک عده جذامی را دید (همه از جذامی فرار می کنند). از اینها دعوت کرد، این را به خانه خود آورد. خانه زین العابدین، خانه مسکینان و یتیمان و بیچارگان بود. [4] 
 

یکی از حقوق مورد تأکید ائمه (علیهم السلام) در زندگی اجتماعی، رعایت حق همسایگان است. امام سجاد (علیه السلام) در صحیفه علاوه بر تربیت فردی، ما را به آداب اجتماعی نیز توجّه می­ دهد. «دعای بیست و ششم صحیفه به رفق و مدارا با همسایگان اختصاص یافته است. در آغاز دعا امام از خدا می­ خواهد که او را در رعایت حق همسایگان و دوستان همراهی فرماید. خداوندا بر محمد و آل محمد درود فرست، و مرا در مورد حق همسایگان و دوستانم که به حق ما معرفت دارند و با دشمنان ما در ستیزند به بهترین صورت یاری فرما.» [5] 
 

احترام کردن و ارزش نهادن به شخصیت افراد از سوی دیگران نیازی طبیعی و غریزی است که البته برای کودکان، نوجوانان و جوانان اهمیت بیشتری دارد و چنانچه درخانواده تأمین شود، متربّی احساس آرامش می­ کند و احترام به دیگران را از خانواده می ­آموزد. حق فرزند این است که مورد احترام والدین قرار بگیرید تا احساس ارزشمند بودن پیدا کند. خانواده های که آموزه های دینی و اسلامی را در زندگی خود پیاده می سازند، در امر تربیت فرزند موفق تر هستند. «امام سجاد (علیه‌السلام) فرمودند: حق فرزندت این است که بدانی او از تو است و خوبی و بدی او در دنیا بستگی به تو دارد و تو که سرپرستی او را به عهده گرفته ­ای مسؤول تربیت و راهنمایی­ اش به سوی خداوند و اطاعت او هستی، پس درباره­ی او مانند کسی عمل کن که کارش را در این دنیا به حسن اثر خویش آراسته می­ کند.»[6] 

توجه؛ امام سجاد (علیه‌السلام) دارند به ما آموزش می‌دهند که نحوه درست و صحیح برخورد با فرزند چگونه است و اگر در این مدار حرکت کنید، موفق خواهید شد و الا گرفتار مشکل می شوید. 
 

امام سجاد، صحیفه کامله سجادیه را به جهان عرضه داشت. صحیفه‏ ى که چون آن نیامده و نخواهد آمد. صحیفه‏ اى که در ضمن دعا، معارف اسلام، سیاست اسلام، اخلاق اسلام را نیز شامل می‌شود. مضمون های این صحیفه خود نشانگر فصاحت بالای امام سجاد (علیه‌السلام) است. 

پی نوشت :
[1] تحلیلى از زندگانى امام سجاد علیه السلام ،جلد 1،صفحه :53
[2] مرتضی مطهری، مجموعه آثار شهید مطهری، قم: انتشارات صدرا ،جلد 3، صفحه 301 
[3] تحف العقول، ص 184
[4] مجموعه آثار شهید مطهری ، جلد 18، صفحه 32
[5] صحیفه سجادیه، دعای 26
[6] شیخ ابو محمد حرّانی(قدس سرّه)، تحف العقول، ص 460.