فواید بازی در هفت سال اول زندگی کودک چیست؟

بازی کردن با کودک، مخصوصا در هفت سال اول زندگی، برای رشد همه جانبۀ کودک ضروری است.
 

چکیده : اهمیت بازی در کودکان، مخصوصا در هفت سال ابتدایی زندگی، بر هیچ­کس پوشیده نیست. بازی موجب رشد عاطفی و فیزیکی، شکوفایی استعدادها، رشد قدرت تخیل و خلاقیّت کودکان می­ شود. در این مقاله با کارکردهای مختلف بازی کردن در کودکان آشنا می ­شویم.

تعداد کلمات 980 / تخمین زمان  مطالعه 5 دقیقه

در تعریف بازی گفته‌اند: بازی، کاری است که به قصد لذت و تفریح انجام شود و فایده‌ای در بر نداشته باشد.[1] اما برای کودک، بازی کردن، به خصوص در هفت سال اول زندگی، سرشار از فواید می‌باشد. این سخن، مطابق آموزه‌های امامان معصوم علیهم السّلام که سنِّ بازی برای کودک را تا هفت سالگی مناسب دانسته و فرموده‌اند: اجازه بده پسرت هفت سال بازی کند و هفت سال ادبش کن و هفت سال به آن الزامش کن. اگر این چنین شد پس رستگار می‌شود و الا خیری در او نیست.[2]
 

به راستی علت تأکید بر بازی در هفت سال اول زندگی چیست و چه فوایدی دارد؟ بازی، تلاش لذّت‌بخشی است که برای رشد همه جانبۀ کودک مفید می‌باشد. «مری دی. شرایدن» در کتاب بازی و رشد کودک، کارکردهای بازی را «کارآموزی»، «تحقیق»، «کاردرمانی» و «تفریح» نامیده است.

 مقصود از «کارآموزی» آن است که بازی وسیله‌ای برای یادگیری مهارت‌های لازم در زندگی کودک باشد مثل: لباس پوشیدن، غذا خوردن، پاسخ دادن به تلفن و... از طرفی، می‌توان از طریق بازی، مهارت‌های حرکتی مثل: تقویت عضلات، مهارت سخن گفتن و امور معنوی و اخلاقی در مسیر تربیت دینی مثل: درستکاری، انصاف، امانتداری، احترام، مسئولیت‌پذیری و مفاهیمی مثل حق و باطل را آموزش داد.
به عقیده جروم برونر «روان‌شناس آمریکایی»:[3] کودکان برای شکوفایی عقاید و تفکراتشان، نیازمند فعالیت جسمانی و تجربیات جدید هستند؛ بازی فرصت‌های زیادی را برای این کار در اختیار کودکان می‌گذارد.[4]
از دیگر فواید بازی، آموختن مهارت و قوانین اجتماعی است. کودک با انتخاب نوع بازی، تعیین شرایط بازی و مقید کردن خود به اطاعت از اصول و قوانین آن، در حقیقت نوع خاصی از زندگی اجتماعی را تجربه کرده و می‌داند به منظور پذیرش در گروه، مجبور به اجرای قوانین بازی است. این عمل موجب می‌شود او، به رشد عاطفی و فیزیکی دست پیدا کند، که همۀ این‌ها مقدماتی برای پذیرش نقش‌های مختلف در آینده است.

منظور از «تحقیق» به عنوان یکی دیگر از کارکردهای بازی، آن است که این عمل، فرصت‌های زیادی را برای یادگیری خواص مختلف اشیا به کودک داده، موجب مشاهده، جست‌وجو و مکاشفه در دنیای اطرافش می‌شود و نتیجۀ آن، شکوفایی استعدادها، رشد قدرت تخیل و خلاقیّت اوست.[               5]

 

هم‌چنین بازی، عامل شادی و رضایت‌مندی پایدار شده، روح فرزند را تحت تأثیر قرار داده، باعث ایجاد دید مثبت به آینده خواهد شد، که در موفقیّت‌های بعدی او بسیار مؤثر بوده و افزایش عزّت نفس و عقل او را به ارمغان می‌آورد. رسول خدا صلی الله علیه و آله در این باره می‌فرمایند: «بازی‌گوشی کودک در کودکی، مایۀ فزونی عقل اوست.»[6]
 

مقصود از «کاردرمانی» به عنوان دیگر فایدۀ بازی، در سخن «ملانی کلاین»،[7] روان‌شناس مشهور اتریشی، به خوبی مشخص می‌شود؛ به عقیدۀ او کودکان از طریق بازی، اضطراب‌ها و تعارض‌های عاطفی خود را ابراز می‌کنند. به عبارتی از راه تشویق آن‌ها به بازی، می‌توان مشکلات کودک را حل کرد. بنابراین، فواید مهمِّ بازی در این رابطه چنین می‌باشد: سرگرم شدن، ابراز عواطف و هیجانات، آرامش یافتن، دور شدن از آنچه که موجب ناراحتی است و کاهش خشم، این ثمرات موجب بردباری او در آینده خواهد شد.[8] امام کاظم علیه السّلام در این باره می‌فرمایند: شیطنت و بازی‌گوشیِ فرزند در دوران کودکی، امری پسندیده و مطلوب است و موجب می‌شود در بزرگسالی دارای شخصیتی آرام و خویشتن‌داری گردد.[9]
بنابر آنچه بیان شد اگر طفل تا هفت سالگی بازی نکند، روح او کوچک مانده و در دوران بزرگسالی کودکی خواهد کرد؛ یعنی اگر بر اساس سخت‌گیری والدین مانند فرد بالغ، ساکت و آرام در گوشه‌ای بنشیند و بازی نکند، با تجربیات مختلف آشنا نشده، حیله‌گری و تظاهر را پیشۀ خود ساخته و به بلوغ اجتماعی نمی‌رسد.[10]
 نکتۀ مهم دیگر، نظارت و شریک شدن والدین در بازی با کودک است. برای این کار باید تا مرز کودکی خود را پایین آورند، کودکانه با طفل بازی کنند و رفتارهایی در سطح سن فرزند کوچکِ خود بروز دهند؛ این گونه عملکرد، نه تنها شخصیت والدین را پایین نمی‌آورد، بلکه سیرۀ ائمه اطهار علیهم السّلام بوده است.

منبع : آقا میری؛ فاطمه سادات (1395)، عطیه الهی، انتشارات بوستان کتاب، قم، چاپ اول.