انواع شیمی درمانی، کاربردها و عوارض آن (بخش اول)

برای ارزیابی سلامت بیمار و اطمینان از اینکه می‌تواند با اثرات و عوارض جانبی شیمی درمانی کنار بیاید به انجام آزمایش‌های خون نیاز است.
 

شیمی درمانی درمان بسیار رایج برای سرطان است. اصطلاح شیمی درمانی به داروهایی اشاره دارد که از تکثیر و رشد سلول‌های سرطانی جلوگیری می‌کنند. این داروها با از بین بردن سلول‌های تکثیر شده این کاری را انجام می‌دهند. برای دستیابی به چنین هدف‌هایی طیف وسیعی از داروها استفاده می‌شوند. اثربخشی آن‌ها تا حدودی به مرحله‌ای که در آن سرطان درمان می‌شود بستگی دارد. عوارض و اثرات بد آن می‌توانند بسیار شدید باشند، و ممکن است لازم باشد پزشک با بیمار درباره‌ی آنچه با آن مواجه خواهد شد صحبت کند. فایده های شیمی درمانی معمولا بر خطر اثرات بد آن می‌چربد.
 

در اینجا بعضی از نکات کلیدی در مورد شیمی‌ درمانی را با شما در میان می‌گذاریم. جزئیات بیشتر در متن اصلی مقاله موجود است.
– از شیمی درمانی برای درمان سرطان استفاده می‌شود.
– شیمی درمانی می‌تواند از پیشرفت بیماری جلوگیری کند یا با از بین بردن سلول‌های تکثیر شده باعث بهبودی شود.
– ممکن است عوارض جانبی وخیمی داشته باشد، و بیماران باید در مورد این عوارض با پزشک‌شان مشورت کنند.
– بسته به هر فرد و مرحله از سرطان، شیمی درمانی می‌تواند سلول‌های سرطانی را از بین ببرد یا باعث بهبودی طولانی مدت علائم آن شود.
 

به عنوان بخشی از فرایند طبیعی بدن، سلول‌ها مدام از طریق پروسه‌ی تکثیر و گسترش جایگزین می‌شوند. وقتی سرطان رخ می‌دهد، سلول‌ها به گونه‌ای غیر قابل کنترل تکثیر می‌شوند. سلول‌های بیشتر و بیشتری تولید می‌شوند، و شروع می‌کنند به اشغال میزان فزاینده‌ای از فضا تا اینکه فضای سابقا استفاده شده توسط سلول‌های مفید را کاملا پر و اشغال می‌کنند.

داروهای شیمی درمانی با توانایی سلول‌های سرطانی جهت تکثیر و تولید مثل مبارزه می‌کنند. ممکن است از یک قلم یا ترکیبی از چند قلم دارو استفاده شود. این‌ها می‌توانند یا مستقیما به جریان خون تزریق شوند تا به سلول‌های سرطانی سرتاسر بدن حمله کنند، یا می‌توانند روی مکان‌های سرطانی بخصوصی متمرکز شوند.
 

داروهای شیمی درمانی می‌توانند:
– مانع تقسیم سلولی شوند، یا جلوی تکثیر سلول‌ها را بگیرند، مثلا داروهای داروهای سیتوتوکسیک.
– منبع تغذیه‌ی سلول‌های سرطانی را هدف قرار ‌دهند، که متشکل از آنزیم‌ها و هورمون‌هایی هستند که برای رشد نیاز دارند
– باعث خودکشی سلول‌های سرطانی ‌شوند، که در علم پزشکی به آن آپوپتوز (خزان یاخته‌ای) می‌گویند.
– جلوی رشد رگ‌های خونی جدید که به تومور آذوقه می‌رسانند را بگیرند تا تومور از شدت گرسنگی از بین برود.

تاثیر توقف جریان خون و اکسیژن جاری به سمت تومور در سال‌های اخیر زیر سوال رفته است. مطالعات نشان داده‌اند که، گرسنگی دادن به سلول‌ها، و توقف جریان خون به سمت تومور ممکن است توانایی سلول‌ها برای مقاومت در برابر درمان را افزایش دهد و باعث متاستاس شود.

تحقیقات بیشتر باعث شده‌ است دانشمندان اصل مشابهی را پیشنهاد کنند که ممکن است همچنان مفید واقع شود. گفته می‌شود که این اصل می‌تواند در پیشگیری از مقاومت سلول‌های سرطانی در برابر درمان از طریق هدف قرار دادن پروتئین‌هایی که توسط سرطان به کار گرفته می‌شوند تا مقاومت را افزایش دهند و باعث متاستاس شوند مقابله کند.
 

شیمی درمانی درمانی تهاجمی است که می‌تواند اثرات جانبی شدیدی به جا بگذارد. این به خاطر آن است که داروها اغلب نه تنها سلول‌های سرطانی بلکه سلول‌های سالم را نیز هدف قرار می‌دهند. این اثرات بد می‌توانند نگران کننده باشند، اما در صورتی که داروها در اوایل آغاز بیماری تزریق شوند، در بعضی از موارد شیمی درمانی می‌تواند کاملا به نتیجه برسد و عوارض جانبی را برای بسیاری از بیماران تحمل‌پذیر کنند. مهم است که بیماران قبل از شروع درمان بدانند باید انتظار چه چیزی را داشته باشند.
 

برای دستیابی به بهترین نتایج ممکن، لازم است بیمار مرتبا در طول یک دوره‌ی زمانی که توسط آنکولوژیست یا متخصص سرطان مشخص می‌شود شیمی درمانی شود. یک برنامه‌ی شیمی درمانی برای آن طراحی می‌شود که زمان جلسات درمان و مدت زمان آن را تعیین کنند. دوره‌ی درمان می‌تواند از دوز یک واحد در روز تا چند هفته را بسته به نوع و مرحله‌ی بیماری سرطان در بر بگیرد.

بیمارانی که به دوره‌ی درمان طولانی‌تری نیاز داشته باشند از یک دوره‌ی استراحت برخوردار خواهند بود تا بدن‌شان قوت خود را بازیابی کند. همچنین درمان می‌تواند در یک روز انجام شود، و به دنبال آن یک هفته استراحت باشد، بعد دوباره درمان یک روزه‌ی دیگری همراه با سه هفته استراحت و … انجام شود. برای کنار آمدن با مشکلات ذهنی و احساسی شیمی درمانی، ممکن است روانشناس یا مشاوری برای کمک به بیمار بالای سر او حضور داشته باشد.
 

برای ارزیابی سلامت بیمار و اطمینان از اینکه می‌تواند با اثرات و عوارض جانبی شیمی درمانی کنار بیاید به انجام آزمایش‌های خون نیاز است. به عنوان مثال، اگر آزمایش خون مشکلات کبدی را تشخیص بدهد، درمان‌های بیشتر ممکن است مناسب نباشند مگر آن که کبد بهبود پیدا کند. مواد شیمیایی و سایر داروهای استفاده شده برای شیمی درمانی متابولیزه می‌شوند، یا در کبد تجزیه می‌شوند. اگر بار زیادی روی کبد باشد، ممکن است یک سری عوارض ثانویه به همراه داشته باشد.

اگر آزمایش خون پیش از درمان شمار پایین گلبول‌های سفید یا قرمز خون یا پلاکت‌های خون را نشان بدهد، ممکن است لازم باشد درمان را به تاخیر بیندازیم. آزمایش‌های منظم خون در طول دوره‌ی درمان انجام خواهند شد تا مطمئن شویم که عملکرد خون و کبد تا حد ممکن حفظ شده است و اثربخشی درمان را نیز تحت نظر بگیریم.
 

بسته به نوع سرطان، ممکن است بیمار تحت شیمی درمانی خوراکی، یا داخل وریدی قرار بگیرد یعنی در رگ یا جای دیگری از بدن او تزریق‌هایی انجام شود.
 

اگر وضع سلامتی بیمار اجازه بدهد، گاهی می‌توانند در خانه قرص‌های خود را مصرف کنند. اما، بیمار مجبور خواهد بود مرتبا به بیمارستان سر بزند و سلامت و واکنش بدنش را نسبت به درمان بررسی کند. همچنین ممکن است داروهای خوراکی به شکل کپسول یا مایع باشند. دوز داروی مصرفی باید دقیقا در زمان مقرر استفاده شود. اگر بیمار یک وعده‌ی مشخص را فراموش کرد، باید بلافاصله به تیم پزشکی اطلاع دهد.
 

در این روش ممکن است دارو با استفاده از سوزن مستقیما درون رگ تزریق شود یا از طریق تزریق تدریجی داخل وریدی به بدن بیمار وارد شود.

این داروها را همچنین می‌توان به اشکال زیر نیز به بیمار داد:
– به صورت تزریق در عضله‌ی بازو، ران، یا جاهای دیگر
– به صورت اینتراتکال، به فضای بین بافت‌ها تزریق شود تا مغز و نخاع را پوشش دهد
– به صورت تزریق داخل صفاقی، مستقیما به بخشی از بدن که روده‌ها، معده و کبد در آن واقع شده‌اند تزریق می‌شود.
– به صورت درون شریانی، به شریانی که به سرطان منتهی می‌شود تزریق می‌کنند.

دارو ممکن است از طریق سرم یا به وسیله‌ی یک پمپ به بدن بیمار وارد شود، تا از سرعت منظم و مداوم تزریق دارو اطمینان حاصل شود. اگر بیمار به تزریق‌های پیوسته، تزریق وریدی طولانی، یا تزریق سیار نیاز داشته باشد، ممکن است مجبور باشد برای چندین هفته یا ماه پمپ را با خود حمل کند. بیمار می‌تواند حین دریافت دارو راه برود. دستگاه‌های استفاده شده برای تزریق محلول شامل یک کاتتر (میل)، کاتتر سیاهرگ مرکزی، و یک پورت کت می‌شوند.

پورت کت یک پورت (درگاه) قابل کارگذاری است، یک لوله‌ی نازک، نرم، و انعطاف پذیر که داخل رگ فرو می‌شود. این وسیله یک حفره درست زیر پوست سینه یا بازو ایجاد می‌کند. این پورت صفحه‌ی لاستیکی نازکی دارد که سوزن‌های بخصوصی می‌توانند از طریق آن دارو را عبور دهند یا از بیمار خون بگیرند. گاهی به صورت موضعی، کرم یا پماد، روی پوست مالیده می‌شود.

ادامه دارد...

منبع: تحریریه سایت کسب و کار بازده- کامروا ابراهیمی