آنچه درباره بیماری کزاز باید بدانید (بخش دوم)

واکسن کزاز به طور معمول به عنوان بخشی از واکسن سه‌گانه (دیفتری، کزاز، و سیاه‌ سرفه) به کودکان تزریق می‌شود.
 

بیماری کزاز توسط باکتری کلوستریدیوم تتانی ایجاد می‌شود. هاگ‌های کلوستریدیوم تتانی قادر هستند به مدت طولانی در خارج از بدن دوام بیاورند. این هاگ‌ها عمدتا در کود حیوانی و خاک آلوده یافت می‌شود، ولی در حقیقت ممکن است در هر جایی وجود داشته باشند. وقتی کلوستریدیوم تتانی وارد بدن می‌شود، به سرعت تکثیر می‌یابند و نوروتوکسینی را به نام تتانواسپاسمین منتشر می‌کنند. وقتی تتانواسپاسمین وارد جریان خون می‌شود، به سرعت در سراسر بدن پخش می‌شود،‌ علائم بیماری کزاز را ایجاد می‌کند.

تتانواسپاسمین در ارسال پیام‌های بین مغز و عصب‌های موجود در نخاع اختلال ایجاد می‌کند، و سپس با اثرگذاری بر روی ماهیچه‌ها، ‌باعث ایجاد سفتی و اسپاسم ماهیچه‌ای می‌شود. کلوستریدیوم تتانی عمدتا از طریق زخم‌های ناشی از بریدگی یا سوراخ شدگی پوست وارد بدن می‌شود. پاکسازی کامل هر نوع زخم می‌توان از ایجاد این عفونت پیشگیری کند.

علت‌های شایع برای ابتلا به بیماری کزاز شامل موارد زیر هستند:
الف. زخم‌هایی که به بزاق یا مدفوع حاوی این باکتری آلوده شده باشند
ب. سوختگی‌ها
پ. جراحات ناشی از تصادف
ت. زخم‌هایی که دارای بافت مرده هستند
ث. زخم‌های ناشی از سوراخ شدگی بدن

علت‌های نادر ابتلا به بیماری کزاز عبارت هستند از:
الف. انجام عمل جراحی
ب. زخم‌های سطحی
پ. نیش و گزش حشرات
ت. شکستگی‌های ترکیبی
ث. تزریق وریدی دارو
ج. تزریق دارو داخل ماهیچه
چ. عفونت‌های دندان
 

بیش‌تر موارد کزاز در آدم‌هایی ایجاد می‌شود که هرگز واکسن کزاز نزده‌اند یا طی ۱۰ سال اخیر دوز اضافه یا تقویتی دریافت نکرده‌اند.
 

واکسن کزاز به طور معمول به عنوان بخشی از واکسن سه‌گانه (دیفتری، کزاز، و سیاه‌ سرفه) به کودکان تزریق می‌شود.

واکسن سه‌گانه در پنج نوبت، و معمولا در بازو یا ران کودکان در سنین زیر تزریق می‌شود:
الف. ۲ ماهگی
ب. ۴ ماهگی
پ. ۶ ماهگی
ت. ۱۵ الی ۱۸ ماهگی
ث. ۴ الی ۶ سالگی

دوز اضافی یا تقویتی این واکسن نیز بین سنین ۱۱ الی ۱۸ تزریق می‌شود؛ سپس، آدم‌ها باید تقریبا هر ۱۰ سال یک بار دوز اضافه‌ی این واکسن را دریافت کنند. چنان‌چه قصد مسافرت به منطقه‌ای را دارید که کزاز در آن‌جا شایع است، باید نزد پزشک بروید و در خصوص ضرورت دریافت واکسن کزاز با وی مشورت کنید.
 

هر آدمی که دچار یک زخم عمیق یا آلوده شده باشد، و طی پنج سال گذشته نیز دوز اضافه‌ی واکسن کزاز را دریافت نکرده باشد، باید دوز جدیدی را از این واکسن دریافت کند.

بیمار در این وضعیت ممکن است به تزریق ایمونوگلوبین ضد کزاز نیز احتیاج داشته باشد؛ این دارو می‌تواند از بروز عفونت پیشگیری کند. سرعت دریافت مراقبت‌های پزشکی از اهمیت بالایی برخوردار است، زیرا ایمونوگلوبین ضد کزاز تنها ظرف مدت کوتاهی پس از ایجاد جراحت می‌تواند اثربخش باشد.
 

در بسیاری از کشورهای دنیا، یک پزشک عادی ممکن است هرگز با موارد ابتلا به بیماری کزاز برخورد نکرده باشد؛ زیرا واکسن کزاز به بخشی از برنامه‌ی ایمن‌سازی کودکان تبدیل شده و از این رو، به عنوان یک بیماری نادر شناخته می‌شود. برای مثال، در ایالات متحده در ۲۰۰۹، فقط ۱۹ مورد ابتلا به کزاز گزارش شده است. هر چه ابتلا به کزاز در یک بیمار زودتر تشخیص داده شود، روش‌های درمانی موثرتر خواهند بود. معمولا تشخیص ابتلا به کزاز در بیماری که دچار سفتی و اسپاسم ماهیچه‌ای است، و به تازگی دچار زخم یا بریدگی شده است، به سرعت انجام می‌شود.

تشخیص بیماری کزاز در آدم‌هایی که به علت ابتلا به سایر بیماری‌ها یا وضعیت‌ها دارو تزریق می‌کنند، ممکن است طولانی‌تر باشد. جهت تایید تشخیص کزاز در این آدم‌ها به انجام آزمایش خون نیاز است. هر آدمی که دچار سفتی و اسپاسم ماهیچه شده باشد، باید فورا تحت مراقبت‌های پزشکی قرار بگیرد.
 

چنان‌چه بیمار تحت اقدامات درمانی قرار نگیرد، خطر بروز عوارض مرگبار افزایش می‌یابد؛ و آمار مرگ و میر در این قبیل بیماران به ۴۰ الی ۷۶ درصد خواهد رسید.
عوارض بیماری کزاز شامل موارد زیر می‌شوند:‌

الف. شکستگی استخوان – گاهی اوقات، در موارد شدید، اسپاسم ماهیچه‌ها و میزان تشنج به حدی می‌رسد که ممکن است به شکستگی استخوان منجر شود.

ب. ذات الریه تنفسی (آسپیراسیون) – چنان‌چه ترشحات یا محتویات استفراغ وارد مجاری تنفسی شوند، عفونت بخش پایینی دستگاه تنفسی می‌توان به ذات الریه منجر شود.

پ. لارنگواسپاسم – حنجره‌ی بیمار ممکن است دچار اسپاسم شود؛ این اسپاسم ممکن است به مدت یک دقیقه طول بکشد و تنفس را دچار مشکل کند. در موارد شدید، این وضعیت می‌تواند باعث خفگی بیمار شود.

ت. تشنج کزازی – چنان‌چه عفونت به مغز سرایت کند، بیمار مبتلا به کزاز ممکن است دچار تشنج شود.

ث. آمبولی ریه – عروق خونی موجود در ریه بر اثر بیماری کزاز مسدود می‌شوند و بر فرایند تنفس و گردش خون تاثیر می‌گذارند. در این شرایط بیمار به سرعت به اکسیژن درمانی و داروهای ضد انعقاد خون نیاز پیدا می‌کند.

ج. نارسایی کلیوی شدید – اسپاسم ماهیچه‌ای شدید می‌تواند به نابودی ماهیچه‌ی اسکلتی منجر شود؛ این وضعیت باعث نفوذ پروتئین ماهیچه به ادرار می‌شود. در نتیجه، بیمار به نارسایی شدید کلیوی دچار خواهد شد.

منبع: تحریریه سایت کسب و کار بازده – امیر رضا مصطفایی