وقتی تمرکز حواس ندارید مطالعه نکنید.
حفظ کردن مطالب کتاب
احتمال دارد قسمتی از مطالعه ی شما شامل حفظ کردن فهرستی از صداها که در برگیرنده ی مجموعه ای از اطلاعات بی معنی و تجریدی است باشد که آنها را به یاد آورید. برای چنین کاری به خود فشار بیاورید و برای مدتی طولانی مطالعه نکنید، در عوض پس از هر ده یا پانزده دقیقه کار را متوقف و کمی استراحت کنید. احتمالا از نتیجه ی کار تعجب خواهید کرد که با مطالعه ی متناوب و کوتاه مدت، خیلی بهتر از یک زمان طولانی، مطالب را فراگرفته اید. پس می توان تمامی نکات قبلی را به این شرح خلاصه کرد:
1. مطالعه در زمان های متناوب و کوتاه مؤثرتر است. مثل ده دقیقه وقت استراحت بین کلاس ها.
۲. برای حفظ کردن و فعالیت های دیگر، زمان های متناوب و کوتاه چه از لحاظ سرعت و چه یاد آوری آن، بهتر از یک مدت طولانی است. البته نباید اشتباه کرد که منحصرا زمان های کوتاه برای مطالعه خوب است. در مواردی که شاگرد به خاطر اخذ نمره و پاسخگویی درس در کلاس، مطالعه نمی کند بلکه برای سرگرمی و لذت کتابی را می خواند، مدت زمان طولانی هم مفید خواهد بود. در چنین مواردی تجربه ی مذکور درباره ی زمان های کوتاه صادق نیست.
1. مطالعه در زمان های متناوب و کوتاه مؤثرتر است. مثل ده دقیقه وقت استراحت بین کلاس ها.
۲. برای حفظ کردن و فعالیت های دیگر، زمان های متناوب و کوتاه چه از لحاظ سرعت و چه یاد آوری آن، بهتر از یک مدت طولانی است. البته نباید اشتباه کرد که منحصرا زمان های کوتاه برای مطالعه خوب است. در مواردی که شاگرد به خاطر اخذ نمره و پاسخگویی درس در کلاس، مطالعه نمی کند بلکه برای سرگرمی و لذت کتابی را می خواند، مدت زمان طولانی هم مفید خواهد بود. در چنین مواردی تجربه ی مذکور درباره ی زمان های کوتاه صادق نیست.
مطالعه فشرده
در بعضی موارد مطالعه ی فشرده بهتر از مطالعه ی متناوب است. برای نوشتن مقاله، تهیه ی فهرست سخنرانی، نتیجه گیری از یک دسته اسناد و مدارک، یا تهیه ی اصول لازم برای کتاب خوانی، مطالعه ی فشرده و مداوم ضروری است، به خصوص هنگامی که محصل می خواهد ارتباط و اشتقاق قسمت های مختلف را بفهمد. پس از حصول نتایج فوق و درک قضایا، مطالعه ی فشرده دیگر چندان اثری ندارد. حتی در مواقعی که به طور فشرده و مداوم مطالعه می کنید، استراحت و تفکر لازم به نظر می رسد.
حواس پرتی
وقتی فکرتان منحرف و متوجه موضوعات دیگر شد، مطالعه را متوقف کنید.
مردم از نظر میزان خستگی و تمرکز حواس در کار، با یکدیگر بسیار متفاوتند و این موضوع باید در موقع مطالعه مورد توجه خاص باشد. علی رغم مدت زمان مطالعه، هر وقت به آخر صفحه رسیدید و نمی دانید مطلبی را که خوانده اید درباره ی چه بوده، عاقلانه ترین کار توقف مطالعه است. در چنین مواقعی، اگر مطالعه متوقف نشود نه تنها در کسب آگاهی ها شکست می خورید، بلکه به عدم تمرکز حواس نیز عادت می کنید و به خیالبافی می پردازید. به این ترتیب میل به مطالعه و تمام کشش های لازم برای این کار بیهوده، به هدر می رود.
فرض کنید شما اصرار به مطالعه دارید در حالی که واقعا دچار خیال بافی شده یا خسته هستید. در چنین موقعی بهترین کار توقف مطالعه و رفع خستگی برای یکی دو ساعت است. در این فاصله قدرت فراگیری شما تجدید شده است و با برداشتن کتاب و کسب آمادگی برای مطالعه افکار پریشان را نیز فراموش می کنید. به این ترتیب، هر وقت وارد اطاق مطالعه می شود احساس علاقه به کار خواهید کرد. قاعدتا انگیزه های مختلفی که واکنش یا جوابی لازم داشته باشد، نشانه ی تمایل برای بروز آن واکنش ها خواهد بود و در نتیجه، بروز هر واکنشی، موجب یافتن جواب مناسب می شود.
این یک اصل خیلی مهم است و همان طوری که در بالا اشاره شد شما می توانید به مطالعه نکردن عادت کنید. نشستن با کتابی باز و خیال بافی کردن و در رؤیا به سر بردن، راهی است که به احساس ضعف در مطالعه منجر خواهد شد که خود باعث بی علاقگی نسبت به کتاب خوانی و مطالعه می شود. برای پرهیز از این عادت ناپسند، رعایت موارد زیر مفید خواهد بود:
۱. وقتی تمرکز حواس ندارید مطالعه نکنید.
٢. الگوی شخصیتی را که برای خود در نظر گرفته اید و نیز خلق و خوی و عادات و مهارت های مربوط به آن را در ذهن خویش مجسم کنید.
٣. راه های مختلف نیل به هدف های خود را مورد بررسی قرار دهید.
۴. بعضی از مهارت های لازم را انتخاب و در موقع مطالعه آن را تمرین کنید.
۵. پس از مطالعه کار دیگری مثل شنیدن موسیقی، شستن جوراب، عوض کردن ترتیب مبل و اثاثیه، و یا هر عمل دیگری (غیر از مطالعه) که چند دقیقه وقت بگیرد انجام دهید.
۶. با رعایت این نکات به اطاق مطالعه ی خود بروید و آن گاه با فراغت خاطر، خود را غرق مطالعه کنید. دست کم با علاقه ی کامل شروع و به سوی هدف پیشروی کنید.
مهم نیست که تصور کنید قدرت تمرکز حواس شما کم است. حتی اگر فقط برای چند دقیقه می توانید حواس خود را متمرکز سازید، در همین مدت کوتاه این کار را انجام دهید و اگر دیدید که نمی شود بیشتر از آن ادامه داد و شروع به خیال بافی کردید، مطالعه را برای چند دقیقه متوقف کنید تا از این مزاحمت خلاص شوید و به این ترتیب مدت مطالعه را از ۵ دقیقه به ۱۰ دقیقه و بعد به ۱۵ دقیقه و همین طور به ۲۰ دقیقه و بالاتر برسانید. سرانجام با پشتکار و علاقه، به گروه درس خوانان و کسانی که از درس خواندن لذت می برند پیوسته و شیفته ی مطالعه می شوید.
به این ترتیب، مطالعه یکی از کارهای مورد علاقه - که تا این زمان در شما وجود نداشته -خواهد شد و ممکن است تعجب کنید که چرا قبلا ایجاد تمرکز حواس برایتان مشکل بوده است. این روش، ارزش آزمایش را دارد. شما چه فکر می کنید؟
مردم از نظر میزان خستگی و تمرکز حواس در کار، با یکدیگر بسیار متفاوتند و این موضوع باید در موقع مطالعه مورد توجه خاص باشد. علی رغم مدت زمان مطالعه، هر وقت به آخر صفحه رسیدید و نمی دانید مطلبی را که خوانده اید درباره ی چه بوده، عاقلانه ترین کار توقف مطالعه است. در چنین مواقعی، اگر مطالعه متوقف نشود نه تنها در کسب آگاهی ها شکست می خورید، بلکه به عدم تمرکز حواس نیز عادت می کنید و به خیالبافی می پردازید. به این ترتیب میل به مطالعه و تمام کشش های لازم برای این کار بیهوده، به هدر می رود.
فرض کنید شما اصرار به مطالعه دارید در حالی که واقعا دچار خیال بافی شده یا خسته هستید. در چنین موقعی بهترین کار توقف مطالعه و رفع خستگی برای یکی دو ساعت است. در این فاصله قدرت فراگیری شما تجدید شده است و با برداشتن کتاب و کسب آمادگی برای مطالعه افکار پریشان را نیز فراموش می کنید. به این ترتیب، هر وقت وارد اطاق مطالعه می شود احساس علاقه به کار خواهید کرد. قاعدتا انگیزه های مختلفی که واکنش یا جوابی لازم داشته باشد، نشانه ی تمایل برای بروز آن واکنش ها خواهد بود و در نتیجه، بروز هر واکنشی، موجب یافتن جواب مناسب می شود.
این یک اصل خیلی مهم است و همان طوری که در بالا اشاره شد شما می توانید به مطالعه نکردن عادت کنید. نشستن با کتابی باز و خیال بافی کردن و در رؤیا به سر بردن، راهی است که به احساس ضعف در مطالعه منجر خواهد شد که خود باعث بی علاقگی نسبت به کتاب خوانی و مطالعه می شود. برای پرهیز از این عادت ناپسند، رعایت موارد زیر مفید خواهد بود:
۱. وقتی تمرکز حواس ندارید مطالعه نکنید.
٢. الگوی شخصیتی را که برای خود در نظر گرفته اید و نیز خلق و خوی و عادات و مهارت های مربوط به آن را در ذهن خویش مجسم کنید.
٣. راه های مختلف نیل به هدف های خود را مورد بررسی قرار دهید.
۴. بعضی از مهارت های لازم را انتخاب و در موقع مطالعه آن را تمرین کنید.
۵. پس از مطالعه کار دیگری مثل شنیدن موسیقی، شستن جوراب، عوض کردن ترتیب مبل و اثاثیه، و یا هر عمل دیگری (غیر از مطالعه) که چند دقیقه وقت بگیرد انجام دهید.
۶. با رعایت این نکات به اطاق مطالعه ی خود بروید و آن گاه با فراغت خاطر، خود را غرق مطالعه کنید. دست کم با علاقه ی کامل شروع و به سوی هدف پیشروی کنید.
مهم نیست که تصور کنید قدرت تمرکز حواس شما کم است. حتی اگر فقط برای چند دقیقه می توانید حواس خود را متمرکز سازید، در همین مدت کوتاه این کار را انجام دهید و اگر دیدید که نمی شود بیشتر از آن ادامه داد و شروع به خیال بافی کردید، مطالعه را برای چند دقیقه متوقف کنید تا از این مزاحمت خلاص شوید و به این ترتیب مدت مطالعه را از ۵ دقیقه به ۱۰ دقیقه و بعد به ۱۵ دقیقه و همین طور به ۲۰ دقیقه و بالاتر برسانید. سرانجام با پشتکار و علاقه، به گروه درس خوانان و کسانی که از درس خواندن لذت می برند پیوسته و شیفته ی مطالعه می شوید.
به این ترتیب، مطالعه یکی از کارهای مورد علاقه - که تا این زمان در شما وجود نداشته -خواهد شد و ممکن است تعجب کنید که چرا قبلا ایجاد تمرکز حواس برایتان مشکل بوده است. این روش، ارزش آزمایش را دارد. شما چه فکر می کنید؟
نویسنده: ویرجینیا وُکس
منبع: کتاب «رمز موفقیت در تحصیل»
