دلایل، علائم و درمان عصبانیت

عصبانیت و پرخاشگری می‌توانند با ترومای سر، بیماری آلزایمر و سوءمصرف مواد نیز در ارتباط باشند.
 

خشم و عصبانیت احساسی است که کج خلقی، تحریک پذیری، خشم، ناامیدی و آشفتگی را به همراه دارد. عصبانیت معمولا پاسخی به احساساتی اصلی تر مثل درد، ترس، احساس بی‌عدالتی یا نادیده گرفته شدن است. این احساسات دستگاه عصبی سمپاتیک را تحریک می‌کنند و موجب می‌شوند ” پاسخ جنگ یا گریز” نشان داده شود. بنابراین، فرآیند فیزیولوژیک اضطراب و عصبانیت اساسا مشابه یکدیگر هستند: فعالیت آمیگدال و سیستم لیمبیک( سامانه‌ی عصبی احساسی) در مغز و جریان یافتن آدرنالین و کورتیزول به سیستمی که فرار کردن یا جنگیدن را فعال می‌کند.

خشم و عصبانیت می‌تواند نقشی مثبت داشته باشد و به ما کمک کند تا از سلامت جسمی یا احساسی خود محافظت کنیم یا می‌تواند ما را در جهت مبارزه با بی‌عدالتی تحریک کند. بااین وجود، ابراز خشم و عصبانیت در جوامع مدرن- به‌صورت کلامی یا فیزیکی- اغلب در بهترین حالت نتیجه‌ای معکوس و غیرسازنده دارد و در بدترین حالت هم خشونت آمیز و ویران‌کننده است. عصبانیت بخشی طبیعی از زندگی است که لزوما آسیب رسان نیست بلکه درصورتی که کنترل نشود یا به گونه‌ای نادرست ابراز شود، مشکل ساز خواهد بود.
 

علائم خشم و عصبانیت ، تحریک‌پذیری و پرخاشگری بخشی از نشانه شناسی اختلالات ذهنی گوناگون و متعددی است که در دی‌اس‌ام-۵(راهنمای تشخیصی و آماری اختلالات روانی) ذکر شده است که محدود به موارد زیر هم نخواهد بود: افرادی که از اختلال اضطراب فراگیر(GAD) رنج می‌برند ممکن است تحریک‌پذیری را همراه با دیگر علائم اختلال اضطراب فراگیر تجربه کنند. افراد مبتلا به اختلال شخصیت ضد اجتماعی یا اختلال شخصیت مرزی اغلب طغیان‌ها و انفجارهایی مکرر، تکانشگر و تهاجمی دارند.

افراد مبتلا به اختلال استرسی پس از ضایعه روانی(PTSD) افرادی تندخو هستند و حتی ممکن است با کوچکترین تحریکی و حتی بدون تحریک، رفتار کلامی یا فیزیکی پرخاشگرانه‌ای از خود نشان دهند( برای مثال سر دیگری فریاد بزنند، با دیگران دعوا کنند، چیزی را بشکنند). همچنین، عصبانیت و پرخاشگری می‌توانند با ترومای سر، بیماری آلزایمر و سوءمصرف مواد نیز در ارتباط باشند. افزایش تحریک پذیری( مثل عصبانیت مداوم، میل به داشتن پاسخ هایی همراه با طغیان‌های خشمگینانه یا سرزنش دیگران در برابر تجربه ماجراهای مختلف، بزرگنمایی ناامیدی در مسائل و موارد جزئی) نیز در افراد مبتلا به اختلال افسردگی اساسی گزارش یا مشاهده می‌شود.

شیدایی یا مانیا در اختلال دوقطبی تجربه می‌شود و مشخصه آن یک دوره زمانی جداگانه‌ای است که در آن بطور مداوم و غیرطبیعی یک خلق و خوی نوسانی یا تحریک پذیر دیده می‌شود. اختلالات سازگاری عبارتند از واکنش هایی شدید و غیرعادی به یک عامل استرس زای قابل شناسایی که این واکنش‌ها می‌تواند شامل اضطراب، افسردگی یا اختلال رفتاری باشد. این اختلال رفتاری نیز می‌تواند شامل تحریک پذیری، ناامیدی و طغیان‌های عصبی باشد.

عامل استرس زا می‌تواند یک ماجرا باشد( مثل پایان یک رابطه عاشقانه)، ممکن است چندین عامل استرس زا وجود داشته باشد( مثل مشکلات مسلم کاری و مشکلات زناشویی)، ممکن است عوامل استرس زا تکراری باشند( مثل بحران‌های کاری فصلی، روابط جنسی ناموفق) یا شاید هم عوامل استرس زا بطور مداوم و پیوسته وجود داشته باشند مثل یک بیماری دردناک و مداوم یا زندگی کردن در محله‌ای پر از جرم و جنایت. برخی از عوامل استرس زا نیز ممکن است همراه با ماجراهای مشخصی باشند مثل رفتن به دانشگاه، ورود مجدد به خانه پدری، ازدواج، بچه دار شدن، عدم موفقیت در رسیدن به اهداف کاری یا بازنشستگی.

ویژگی اصلی اختلال انفجاری متناوب عبارت است از ناتوانی در کنترل رفتار پرخاشگرانه و تهاجمی در پاسخ به عامل تحریک کننده‌ای که بطور طبیعی به یک انفجار خشونت آمیز منتهی نمی‌شود.
 

۱. انفجارهای رفتاری مکرر که نشان دهنده عدم موفقیت در کنترل محرک‌های خشونت آمیزی است که با یکی از علائم زیر نشان داده می‌شود:

– خشونت کلامی مثل انفجارهای تندخویانه، هجو و نقد، دعوا یا مشاجره کلامی یا خشونت فیزیکی به سمت اشیاء، حیوانات یا افراد حاضر در آن موقعیت که به طور متوسط برای یک دوره زمانی سه ماهه دوبار در هفته یا بیشتر اتفاق می‌افتد. در نتیجه این خشونت فیزیکی لزوما صدمه‌ای به اشیاء یا آسیبی فیزیکی به حیوانات یا افراد حاضر وارد نمی‌شود.

– سه انفجار رفتاری که دربردارنده خسارت یا نابودی اموال و دارایی‌ها باشد و/ یا حمله فیزیکی که شامل صدمه فیزیکی به حیوانات یا دیگر انسان‌ها باشد و در بازه زمانی ۱۲ ماه رخ دهد.

۲. بزرگی پرخاشگری نشان داده شده به هنگام انفجارهای مکرر به هیچ وجه قابل مقایسه با اهمیت عامل تحریک‌کننده یا هیچ یک از عوامل استرس زای روانی موجود در آن شرایط نیست.

۳. انفجارهای پرخاشگرانه مکرر پیش‌بینی شده نیستند و مبتنی بر خشم و بدون قصد قبلی اتفاق می‌افتند. علاوه براین، هدف از بروز این رفتارها دست یافتن به هدفی محسوس و قابل لمس مثل پول، قدرت یا ایجاد ترس و وحشت در دیگری نیست.

۴. انفجارهای پرخاشگرانه مکرر موجب به‌وجود آمدن پریشانی و استرس قابل توجهی در فرد یا عیب و نقصی در عملکرد حرفه‌ای یا درون فردی می‌شوند یا عواقبی حقوقی یا مالی به همراه خواهند داشت.

۵. در صورتی که آغاز انفجارهای مکرر، پرخاشگرانه و خشونت آمیز قبل از سن ۱۰ سالگی باشد می‌توان آن را نشانه‌ای از اختلال بدسامانی خلق ایذایی (DMDD) دانست و باید برای تشخیص آن به پزشک مراجعه شود.
 

دکتر دافورد و خدمات درمان اضطراب، سیستم درمانی یکپارچه و جامعی را برای مسائل و اختلالات مربوط به عصبانیت ارائه می‌دهند که شامل درمان فردی و پشتیبانی گروهی می‌شود. دوره‌های درمانی عبارتند از: رفتاردرمانی شناختی، هیپنوتیزم درمانی، حساسیت‌زدایی از طریق حرکت چشم و پردازش مجدد(EMDR)، مراقبه و ذهن آگاهی. در این سیستم از طریق شناسایی و درمان مسائل احساسی اصلی و باورهای منفی که به طور ناآگاهانه منجر به تجربه احساس خشم وفعال شدن عصبانیت می‌شوند به آزاد شدن عصبانیت کمک می‌شود. همچنین این سیستم با استفاده از ابزارها و شیوه‌های کاربردی کاهش استرس و آرام شدن سیستم عصبی در هر شرایطی را آموزش می‌دهد.

منبع: تحریریه سایت کسب و کار بازده – فاطمه یحیی