آشنایی با دلایل تولد کودک عقب مانده

غربالگری قبل و حین بارداری برای تشخیص اختلالات کوروموزومی از جمله عقب ماندگی ذهنی کودک از اهمیت زیادی برخوردار است.
 

عامل عقب افتادگی در کودکان عمدتا آسیب دیدن مغز یا ایجاد مشکلاتی است که باعث رشد نا کافی مغز می شود. این چنین مشکلاتی در زمانی که کودک در رحم مادر است رخ می دهد.
 

ژن ها از والدین کودک به او ارث می رسند، بنابراین کودک یا ژن غیر عادی را به ارث می برد و یا اینکه ژن ها حین رشد کودک تغییر می یابند.
 

- استفاده از بعضی دارو های خاص در طی بارداری نیز می تواند آسیب هایی را به مغز کودک وارد سازد.
- مصرف الکل و مواد مخدر نیز باعث متوقف شدن رشد کودک می شود.
- سایر عوامل مثل نرسیدن اکسیژن کافی به کودک هنگام تولد، تولد زودهنگام و نارس بودن کودک و همچنین ابتلا به عفونت مغزی بعد از گذشت چند روز از تولد نیز می تواند باعث عقب ماندگی کودک شود.
 

آسیب دیدگی جدی مغز می تواند باعث ناتوانی ذهنی کودک در هر سنی شود. بعضی از این نا توانی ها موقتی و بعضی دیگر دائمی هستند.
 

نتایج یک پژوهش در کشور نشان می‌دهد:
رابطه معنی‌داری بین «فاصله تولد فرزند بعدی» با عقب ماندگی ذهنی متوسط کودک وجود دارد. عقب ماندگی ذهنی یکی از مشکلاتی است که جامعه بشری با آن دست به گریبان است. این اختلال در بسیاری موارد ایجاد ناتوانی شدید می‌کند که در کل دوره زندگی ادامه می‌یابد.

در این اختلال، نقص قابل توجه هوش، باعث محدودیت عملکرد فرد می‌شود و فرد در رفتار تطابقی از خود محدودیت‌هایی نشان می‌دهد. همچنین عقب ماندگی ذهنی، فرد را در وضعیت نامساعد اجتماعی قرار می‌دهد، چنانکه ممکن است این وضعیت بسیار بیش از خود ناتوانی برای فرد معلولیت‌زا باشد.
 

با توجه به اینکه در سه ماهه دوم بارداری به دلیل آنکه در 16 هفتگی روح در جنین دمیده می شود، شنوایی و رشد هوشی او آغاز شده و بیش از سه برابر بزرگسالان نیاز به اکسیژن دارد.

اگر این دوره با فصل زمستان تداخل کند (کمبود اکسیژن، انرژی خورشید، درصد یتامین e, k کاهش یافته)، میزان افسردگی مادر، خستگی روانی افزایش می یابد در صورتی که در تابستان که وفور ویتامین هاست امکان بروز چنین مشکلاتی در جنین و ابتلای وی به این بیماری کمتر می شود.

همچنین از دیگر دلایل تولد کودک عقب مانده رابطه فامیلی زوجین می باشد از آنجایی که بیش از ۳۰ درصد عقب ماندگی های ذهنی متوسط در اثر علل ژنتیکی ایجاد می شوند، وجود رابطه های فامیلی و سابقه وجود فرد مبتلا به عقب ماندگی ذهنی در فامیل کودک می تواند مطرح باشد. در تحقیق حاضر مشاهده شده است که وجود یک فرد مبتلا به عقب ماندگی ذهنی در بستگان درجه یک و دو می تواند تاثیر بسزایی در ابتلا داشته باشد.
 

کودک عقب مانده معمولا در یادگیری و انجام وظایف روزانه اش با مشکلاتی همراه است. چنین کودکانی حتی تا سن ده سالگی نیز هنوز به خوبی توانایی خواندن و نوشتن و سایر مهارت ها را به دست نیاورده اند. اما عقب ماندگی یا همان ناتوانی ذهنی باعث نمی شود کودکان توانایی یادگیری هیچ کاری را نداشته باشند. عقب افتادگی در کودکان می تواند خفیف یا شدید باشد. هرچه کودک عقب افتاده تر باشد مشکلات بیش تری در یادگیری و تبدیل شدن به یک فرد مستقل خواهد داشت.
 

غربالگری قبل و حین بارداری برای تشخیص اختلالات کوروموزومی از جمله عقب ماندگی ذهنی کودک از اهمیت زیادی برخوردار است. اگر والدین نسبت به بیماری هایی که ممکن است در آینده کودک مبتلا به عقب ماندگی به آن مبتلا شود، آگاهی یابند از به دنیا آمدن چنین کودکی خودداری می کنند. متولد شدن نوزاد مبتلا به عقب ماندگی ذهنی خانواده نوزاد را دچار شرایط سختی خواهد کرد، همچنین کودک باید شرایط اجتماعی و شخصی خاصی را تحمل کند. تشخیص قطعی عقب ماندگی ذهنی با مشخصات ظاهری نوزاد دشوار است.
 

شل بودن عضلات بدن، قابلیت خم شوندگی بیش از حد معمول، نیم رخ تخت، بینی کوچک و چشم های کشیده و بادامی، بزرگی عضله زبان نسبت به دهان، تک شیار عمیق در کف دست و فاصله بیش از معمول بین انگشت شصت پا و انگشت کناری.

همچنین کودکان عقب مانده با مشکلاتی مثل ناراحتی های قلبی مادرزادی، ابتلای سریع به بیماری های عفونی، مشکلات تنفسی و برخی از ناراحتی های گوارشی دست و پنجه نرم می کنند از این رو نوزادان با عقب ماندگی علاوه بر مراقبت های بهداشتی معمولی همگانی باید تحت معاینات و توجهات خاص قرار گیرند البته تا حدودی این بیماری ها قابل کنترل شده به گونه ای که این کودکان تا سنین بالا- حدود 55 سالگی- به سلامت زندگی می کنند. باید از به دنیا آمدن چنین نوزادی جلوگیری کرد که تنها راه حل موجود انجام غربالگری در سه ماه اول بارداری است.

منبع: مرکز مشاوره رهیاب