راهکارهای کنترل خشم
پرسش :
چگونه می‌توانیم خشم خود را فرو ببریم؟
پاسخ :
خشم خطرناک ترین حالت انسان است. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده اند: «خشم، شعله ای شیطانی است.» (1)
امام علی (علیه السلام) هم فرموده است: «خشم نوعی دیوانگی است». (2)
کسانی که تحت تأثیر خشم قرار می گیرند، آسیب های زیادی به خودشان و دیگران می زنند و عجیب اینکه پس از فرونشستن خشمشان از کارهایی که کرده اند پشیمان می شوند و اظهار ندامت می کنند. البته پشیمانی دیگر سودی ندارد.
بسیاری از قتل‌ها، زد و خوردها، قهرها، فحاشی ها، تهمت‌زدن‌ها و بدگویی‌ها ناشی از خشم است. امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «خشم کلید هر شری است.»(3)
اگر مردم بر خشم خود غلبه کنند، آمار جرم و جنایت به شدت کاهش می یابد و روابط صمیمانه افراد جامعه هرگز به دشمنی و نفرت تبدیل نمی شود. به همین دلیل بزرگان دین ما بر فرونشاندن خشم بسیار تأکید کرده‌اند. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «پهلوانی به زمین زدن حریف نیست، بلکه پهلوان کسی است که هنگام خشم خویشتن‌دار باشد.»(4)
آن حضرت همچنین فرمودند: «هر که خشمی را فروخورد، خدا درون او از ایمان پر می کند.» (5)
در حدیث دیگری از آن حضرت آمده است: «بر هیچ کس خشم مگیر تا از خشم و ناخشنودی خدا در امان باشی.» (6)
برای فرونشاندن خشم راه های گوناگونی وجود دارد:
الف) پیوسته به عواقب خشم بیندیشید. کسانی که می دانند خشم چه خطراتی در پی دارد و چه آسیب هایی به آنها می زند، راحت‌تر از دیگران خشمشان را فرو می خورند.
ب) آثار مثبت فرونشاندن خشم را برای خود یادآوری و برای دیگران بازگو کنید.
پ) خشم‌های گذشته خود را مرور کنید و از گذشته ها عبرت بگیرید و ببینید که از رفتارهای خشم‌آلودتان چه نتیجه ای گرفته اید.
ت) هنگام بروز خشم وضعیت جسمی خود را تغییر دهید. با تغییر وضعیت جسمی، حالت روحی شما هم تغییر می کند و تا حد زیادی از شر خشم رها می شوید. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «هرگاه یکی از شما خشمگین شد، اگر ایستاده است بنشیند و چنانچه خشمش برطرف نشد، دراز بکشد.» (7)
ث) برای خشم‌هایتان مجازات معین کنید و چنانچه خشمگین شدید، آن مجازات را انجام بدهید. با مجازات، نفستان تنبیه می شود و دیگر به راحتی تسلیم خشم نمی شود.
ج) از گفتگوهایی که به خشم می انجامد، به شدت بپرهیزید. همیشه پیشگیری بهتر از درمان است.
چ) راه دوستانه گله کردن را بیاموزید تا برای انتقال ناراحتی خود به خشم متوسل نشوید.
ح) محلی را که در آن خشمگین شده اید، به سرعت ترک کنید؛ مثلاً به اتاق دیگری بروید و خشم‌هایتان را ببندید و چند بار نفس عمیق بکشید.
خ) هنگام بروز خشم، خدا و بردباری او را در برابر گناهکارها به یاد آورید. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به حضرت علی (علیه السلام) فرمودند: «ای علی! خشمگین مشو و هرگاه به خشم آمدی، بنشین و درباره قدرت خدا بر بندگانش و گذشت او از آنها بیندیش.» (8)
د) اگر خشمگین شدید، دست و صورت خود را با آن خنک بشویید.
در حدیثی منسوب به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آمده است: «خشم از شیطان است و شیطان از آتش آفریده شده است و آتش با آب خاموش می‌شود. پس هرگاه یکی از شما خشمگین شد، وضو بگیرد.»
پی‌نوشت‌ها:
1. میزان الحکمه، حدیث 15001.
2. همان، حدیث 15009.
3. همان، حدیث 14983.
4. همان، حدیث 15029.
5. همان، حدیث 15036.
6. همان، حدیث 15052.
7. همان، حدیث 15060.
8. همان، حدیث 15056.
منبع: هفتاد و شش پرسش و پاسخ درباره اخلاق و رفتار، غلامرضا حیدری ابهری، انتشارات قدیانی، 1393.
خشم خطرناک ترین حالت انسان است. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) فرموده اند: «خشم، شعله ای شیطانی است.» (1)
امام علی (علیه السلام) هم فرموده است: «خشم نوعی دیوانگی است». (2)
کسانی که تحت تأثیر خشم قرار می گیرند، آسیب های زیادی به خودشان و دیگران می زنند و عجیب اینکه پس از فرونشستن خشمشان از کارهایی که کرده اند پشیمان می شوند و اظهار ندامت می کنند. البته پشیمانی دیگر سودی ندارد.
بسیاری از قتل‌ها، زد و خوردها، قهرها، فحاشی ها، تهمت‌زدن‌ها و بدگویی‌ها ناشی از خشم است. امام صادق (علیه السلام) فرمودند: «خشم کلید هر شری است.»(3)
اگر مردم بر خشم خود غلبه کنند، آمار جرم و جنایت به شدت کاهش می یابد و روابط صمیمانه افراد جامعه هرگز به دشمنی و نفرت تبدیل نمی شود. به همین دلیل بزرگان دین ما بر فرونشاندن خشم بسیار تأکید کرده‌اند. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «پهلوانی به زمین زدن حریف نیست، بلکه پهلوان کسی است که هنگام خشم خویشتن‌دار باشد.»(4)
آن حضرت همچنین فرمودند: «هر که خشمی را فروخورد، خدا درون او از ایمان پر می کند.» (5)
در حدیث دیگری از آن حضرت آمده است: «بر هیچ کس خشم مگیر تا از خشم و ناخشنودی خدا در امان باشی.» (6)
برای فرونشاندن خشم راه های گوناگونی وجود دارد:
الف) پیوسته به عواقب خشم بیندیشید. کسانی که می دانند خشم چه خطراتی در پی دارد و چه آسیب هایی به آنها می زند، راحت‌تر از دیگران خشمشان را فرو می خورند.
ب) آثار مثبت فرونشاندن خشم را برای خود یادآوری و برای دیگران بازگو کنید.
پ) خشم‌های گذشته خود را مرور کنید و از گذشته ها عبرت بگیرید و ببینید که از رفتارهای خشم‌آلودتان چه نتیجه ای گرفته اید.
ت) هنگام بروز خشم وضعیت جسمی خود را تغییر دهید. با تغییر وضعیت جسمی، حالت روحی شما هم تغییر می کند و تا حد زیادی از شر خشم رها می شوید. رسول خدا (صلی الله علیه و آله و سلم) فرمودند: «هرگاه یکی از شما خشمگین شد، اگر ایستاده است بنشیند و چنانچه خشمش برطرف نشد، دراز بکشد.» (7)
ث) برای خشم‌هایتان مجازات معین کنید و چنانچه خشمگین شدید، آن مجازات را انجام بدهید. با مجازات، نفستان تنبیه می شود و دیگر به راحتی تسلیم خشم نمی شود.
ج) از گفتگوهایی که به خشم می انجامد، به شدت بپرهیزید. همیشه پیشگیری بهتر از درمان است.
چ) راه دوستانه گله کردن را بیاموزید تا برای انتقال ناراحتی خود به خشم متوسل نشوید.
ح) محلی را که در آن خشمگین شده اید، به سرعت ترک کنید؛ مثلاً به اتاق دیگری بروید و خشم‌هایتان را ببندید و چند بار نفس عمیق بکشید.
خ) هنگام بروز خشم، خدا و بردباری او را در برابر گناهکارها به یاد آورید. پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله و سلم) به حضرت علی (علیه السلام) فرمودند: «ای علی! خشمگین مشو و هرگاه به خشم آمدی، بنشین و درباره قدرت خدا بر بندگانش و گذشت او از آنها بیندیش.» (8)
د) اگر خشمگین شدید، دست و صورت خود را با آن خنک بشویید.
در حدیثی منسوب به پیامبر (صلی الله علیه و آله و سلم) آمده است: «خشم از شیطان است و شیطان از آتش آفریده شده است و آتش با آب خاموش می‌شود. پس هرگاه یکی از شما خشمگین شد، وضو بگیرد.»
پی‌نوشت‌ها:
1. میزان الحکمه، حدیث 15001.
2. همان، حدیث 15009.
3. همان، حدیث 14983.
4. همان، حدیث 15029.
5. همان، حدیث 15036.
6. همان، حدیث 15052.
7. همان، حدیث 15060.
8. همان، حدیث 15056.
منبع: هفتاد و شش پرسش و پاسخ درباره اخلاق و رفتار، غلامرضا حیدری ابهری، انتشارات قدیانی، 1393.
