احکام پزشکی | سوال هفده
پرسش :
روش هاى متداول در مراکز درمانى نابارورى با توجه به اختلالات موجود در سیستم تولید مثل زنان و مردان به شرح ذیل است: الف) زوج فاقد اسپرم بارور، امّا زوجه از نظر تخمک و رحم سالم است و براى درمان نابارورى، تلقیح با اسپرم مرد بیگانه خواه در داخل لوله رحمى و خواه در محیط آزمایشگاهى ضرورى است. ب) تخمک زوجه نابارور است ولى اسپرم زوج بارور بوده و زوجه توانایى حمل جنین و زایمان را داراست و براى درمان نابارورى باید از تخمک اهدایى بیگانه استفاده شود. ج) اسپرم زوج و تخمک زوجه نابارور است و رحم زوجه توانایى حمل جنین وزایمان را داراست و براى درمان نابارورى اهداى جنین بیگانه (زوجین) ضرورت دارد. د) اسپرم زوج و تخمک زوجه بارور است، ولى رحم زوجه نمى تواند جنین را حمل کند و براى درمان نابارورى، زن دیگرى (خواه داراى شوهر و خواه بدون شوهر) حمل را تا زمان زایمان در رحم خود نگهدارى و به صاحبان جنین تحویل مى دهد. با توجه به این که نسب حقیقت شرعیّه ندارد و عرف آن را از واقعیّات خارجى انتزاع مى کند و این که در تولید مثل انسان زن دو نقش ایفا مى کند (نقش تخمک و نقش رحم) و آشکار شدن این تمایز یک امر جدید و نتیجه پیشرفت علوم است و در لسان روایات ومضمون آیات چنین تفکیکى به طور روشن به چشم نمى خورد، نظر شما در زمینه انتساب کودک به صاحب تخمک و رحم در فرض بالا چیست؟
پاسخ :
اولاً: در اسلام فرزند مشروع طبق آنچه از آیات و روایات برمى آید فرزندیست که حاصل ازدواج باشد، یا حداقل وطى به شبهه باشد. بر این اساس استفاده از اسپرم بیگانه یا تخمک بیگانه جایز نیست، و فرزند متولّد از آن در صورت علم و آگاهى طرفین حکم فرزند نامشروع را دارد.
ثانیاً: هرگاه اسپرم و تخمک زن و شوهرى با هم ترکیب شود و تشکیل جنین دهد کاشتن آن در رحم فرد ثالث ذاتاً اشکال ندارد. و از بعضى جهات شبیه رضاع کامل است که موجب محرمیّت مى شود؛ ولى فرزند تعلّق به صاحبان نطفه وتخمک دارد و توراث در بین آنهاست؛ ولى از آنجا که این کار (کاشتن جنین حلال در رحم مادر جانشین) معمولاً مستلزم نظر و لمس حرام است تنها در صورت ضرورت جایز است.
ثالثاً: فرزندانى که از اسپرم یا تخمک بیگانه حاصل مى شوند مانند فرزندان نامشروع آثار محرمیّت دارند؛ ولى حکم ارث که مربوط به نسب صحیح است براى آنها نیست.
منبع: استفتائات جدید، آیت الله العظمی مکارم شیرازی دام ظله، جلد 4، تهیه و تنظیم: ابوالقاسم علیان نژادی، قم: انتشارات امام علی بن ابی‌طالب علیه السلام، 1393.
اولاً: در اسلام فرزند مشروع طبق آنچه از آیات و روایات برمى آید فرزندیست که حاصل ازدواج باشد، یا حداقل وطى به شبهه باشد. بر این اساس استفاده از اسپرم بیگانه یا تخمک بیگانه جایز نیست، و فرزند متولّد از آن در صورت علم و آگاهى طرفین حکم فرزند نامشروع را دارد.
ثانیاً: هرگاه اسپرم و تخمک زن و شوهرى با هم ترکیب شود و تشکیل جنین دهد کاشتن آن در رحم فرد ثالث ذاتاً اشکال ندارد. و از بعضى جهات شبیه رضاع کامل است که موجب محرمیّت مى شود؛ ولى فرزند تعلّق به صاحبان نطفه وتخمک دارد و توراث در بین آنهاست؛ ولى از آنجا که این کار (کاشتن جنین حلال در رحم مادر جانشین) معمولاً مستلزم نظر و لمس حرام است تنها در صورت ضرورت جایز است.
ثالثاً: فرزندانى که از اسپرم یا تخمک بیگانه حاصل مى شوند مانند فرزندان نامشروع آثار محرمیّت دارند؛ ولى حکم ارث که مربوط به نسب صحیح است براى آنها نیست.
منبع: استفتائات جدید، آیت الله العظمی مکارم شیرازی دام ظله، جلد 4، تهیه و تنظیم: ابوالقاسم علیان نژادی، قم: انتشارات امام علی بن ابی‌طالب علیه السلام، 1393.
